بررسی فقهی قرارداد آتی، احکام و آثار متعلقه آن بر مبنای فقه امامیه

بررسی فقهی مشتقات و به خصوص قرارداد آتی که در بازار سرمایه کشورمان عملیاتی شده است از جایگاه بسیار مهمی در بازار مالی اسلامی برخوردار است. این اهمیت از آن جایی ناشی می شود که این نوع از قراردادها ماهیتی جدید دارند. در این پایان نامه به بررسی فقهی قرارداد آتی، احکام و آثار آن پرداخته شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد قرارداد آتی از مصادیق تعهد در مقابل تعهد برای انجام بیع نقد در آینده است به طوری که طرفین در زمان حال تعهد به انجام بیع نقد را توافق می کنند و بیع نقدی در سررسید اتفاق می افتد. البته برخی از مصادیق قرارداد آتی نفت از نوع کالی به کالی بوده و حرام می باشد. در مورد پرداخت حساب ودیعه و تعدیل روزانه حساب ودیعه هم می توان گفت که از مصادیق شروط ضمن عقد این قرارداد است که طرفین توافق می کنند جهت ضمانت عقد اولاً مبلغی را نزد اتاق پایاپای قرار دهند و ثانیاً متناسب با نوسانات بازار آتی مقادیر این حساب ودیعه تعدیل شود تا هیچ طرفی از طرفین قرارداد، تمایل به نکول در قرارداد نداشته باشند و اگر طرفی نیز نکول کرد خسارتی به طرف دیگر وارد نشود. همچنین ماهیت فقهی تسویه نقدی در سررسید و قبل از سررسید هم مورد بحث قرار گرفت که تسویه نقدی در قبل از سررسید از مصادیق انتقال تعهد بوده که با اصول مالی اسلامی تضاد نداشته و تسویه نقدی در سررسید نیز به دلیل عدم منافات با قاعده لاضرر و دیگر قواعد اسلامی بلا اشکال است. همچنین انواع دارایی پایه قرارداد آتی با استفاده از ویژگی های مبیع مورد بحث و بررسی قرار گرفت و آتی کالا، سهام و ارز بلا اشکال بوده ولی آتی شاخص سهام و آب و هوا دارای اشکال می باشند. آتی آب و هوا نیز از طریق متدلوژی فقاهت نیز بررسی گردید. این قرارداد از منظر اصل صحت، لزوم، ممنوعیت ضرر، ممنوعیت ربا مشکلی ندارد اما از لحاظ ممنوعیت غرر، ممنوعیت قمار و ممنوعیت اکل مال به باطل مشکل فقهی دارد.